Reintje Philips  *Hengelo Gld. - Laren – Lochem.

Door E. Somsen-Lieverdink en S. Laansma.

Reintje Philips *1759 Hengelo Gld, 2e dochter van Philip Jacob Philips/de Jode * ca 1737 Winterswijk en zijn 1e vrouw Sara Israel Sanders, alias Sara Arons
Reintje Philips groeit op in Hengelo met een oudere zus Dina en 4 broers, Sander-, Aaron-, Elias- en Philip Philips.
Op 7-7-1783 trouwt de 24 jarige Reintje Philips met de 32 jarige Levie Simons *1751 in Lembergen/Bamberg Dld. die sinds 1780 in Laren Gld. woonde en was van beroep klepperman, slachter, handelde in oud ijzer en rond ging als marskramer.

Kiepenkeerl. Marskramer 


Het gezin van Levie Simons en Reintje Philips was zeer behoeftig en armlastig. De familie Simons, later Heilbron genoemd, woonden van 1783 tot ca. 1850 in het Jodenhuuske in Laren

Jodenhuuske Het Jodenhuuske uit: De joodse gemeente te Borculo, S. Laansma. 1906 
Rechts café Rothman, met voerbak voor de paarden en rek voor de fietsen. De personen op de voorgrond zijn: Jantje Oosterveld-Wilgenhof, Hendrik Rothman, Bertha Kuiper, Rika Rothman en Riek Reesink, Bij het hekje Jo ter Welle. Naast café Rothman het zogenaamde. 'Jodenhuuske'. genoemd naar een vroegere bewoner, Levi Heilbron die naar Lochem verhuisden. Op de achtergrond de openstaande schuurdeuren van het Langenbaerg.

Kinderen van Levie Simons en Reintje Philips:
1. Dina Simons *1782 Laren gaat later trouwen met Jude/Joede Jacobs *1776-1826 en de stamouders worden van de Hengelose Jacobs tak aan de Spalstraat in Hengelo Gld.
2. Sara Simons *1789, Laren
3. Eva Simons *1791, Laren
4. Simon Simons *1794,Laren
5. Philip Simons *1799, Laren
6. Hartog Simons *1801, Laren
7. Jette Simons * 02-06-1805. Laren tr. 30-05-1838 met Abraham Israel *1801 Zelhem, (weduwnaar van Sara Philips ovl. 28-07-1837) . Jette  ovl. op 25-01-1866 te Hengelo, Noordink. Abraham ovl. op 23-01-1871 te Hengelo.

Levie Simons nam op 12-6-1812 de familienaam Heilbron aan.

De 2 joodse families die in Laren woonden waren verplicht om in Lochem naar de 1e synagoge te gaan, die sinds 1785 aan het Hoogestraatje stond, en waar aan weerszijden de Joodse begraafplaats lag.

Achterzijde Synagoge Achterzijde van de synagoge te Lochem genomen vanaf de oude Joodse begraafplaats. Foto: coll. S. Laansma.

Levie Simons was lid van de 1e Lochemse synagoge, maar hoefde wegens armoede geen contributie te betalen, zijn vrouw en kinderen waren automatisch lid.
Hij ondertekende op 5-12-1785, samen met de andere Joden uit Laren en Lochem, het reglement der Joden Natie binnen Lochem, voor de oprichting van de 1e synagoge aan het Hoogestraatje, waarin in 36 artikelen de rechten en plichten binnen de Joodse gemeente van Lochem vermeld stonden. Een deel van de 36 artikelen; Ieder lid van de Joodse gemeente was verplicht uitsluitend de dienst in de synagoge in Lochem bij te wonen, tenzij men ziek was of op reis.
Voor de Joodse begraafplaats hoefde men geen grafrechten te betalen.
Jongens beneden zes en meisjes beneden 12 jaar mochten niet in de synagoge komen. Pas als een jongen op zijn 13e verjaardag zijn Bar Mitswa (de zoon der verplichting) heeft gedaan is hij voor de Joodse wet verantwoordelijk voor zijn daden en moet op de sabbat- en Joodse feestdagen het hoofd bedekken met een hoed of keppeltje.

Voor het godsdienstonderwijs van de 2e godsdienstleraar in Lochem, Elias Wolf Leverpoll  moet betaald worden, tenzij de gezinnen/ouders armlastig waren.
Omdat Levie Simons zeer armlastig was kreeg hij in 1784, 2 gulden voor een nieuwe winkelmarsse, een tenen korf die met banden op de rug werd gebonden en waar uit hij in de wijde omgeving zijn handel probeerde te verkopen.
In 1829 krijgt de familie Simons zich nu Heilbron noemende, van de Hervormde Kerk in Lochem een voer turf om hun huisje te verwarmen en eten te koken.
Synagoge Westerwal Lochem Foto  van de 2e synagoge aan Westerwal 6 te Lochem  RCE.

 
De 2Lochemse synagoge aan de Westerwal werd op 20-10-1865 ingewijd en bood plaats aan 100 personen. Aan de oostzijde is de Synagoge in 1910 met een travee vergrooet. Na de verbouwing is ook het huidige plafond aangebracht. De Synagoge heeft tot 1941 als zodanig diens gedaan. Van de 118 weggevoerde Lochemse Joden keerden er 18 terug. Daarom werd in 1947 de Joodse gemeente officieel opgeheven en bij Borculo gevoegd. De sterk vervallen Synagoge kwam in 1950 in het bezit van de burgelijke gemeente Lochem. Deze gebruikte het als Wetenschappelijke Bibliotheek van het Antiquarium  Batavum.
2018 05 10 Synagoge Lochem2018-05-10 Synagoge aan de Westerwal in Lochem. Foto: Internet.

In 1983 vierde Lochem haar 750 jarig bestaan als stad. Dat was mede de aanleiding tot de oprichting op 1 maart van de Stichting ter Nagedachtenis van de Joodse medeburgers in Lochem. Deze wilde de Synagoge behouden als herinnering en stelde zich ten doel de restauratie van het gebouw te bevorderen. In 1992 startte de gemeente Lochem de restauratie. Op 2 mei 1993 is de prachtig gerestaureerde voormalige Synagoge geopend. Het gebouw is nu een herdenkingscentrum met daarin het gedenkboek met namen van de omgebrachte Lochemse Joden op de plaats waar eertijds De Arke stond. Er boven hangt het Nér-tamied, het eeuwige licht. Opdat de herinnering niet verduisterd wordt.

Synagoge Lochem uitsnedeFoto:  Stichting Synagoge Lochem. Bezoek hun website voor meer informatie.  www.synagogelochem.nl


Synagoge Lochem Interieur 02Interieur gerestaureerde synagoge. Foto Stichting Synagoge Lochem.

Ter herinnering aan de omgekomen Joodse stadgenoten heeft de Lochemse bevolking een bronzen plaquette aan de muur laten aanbrengen.
Synagoge Lochem Buitenbord 03De buitenborden aan de Synagoge.Foto: Stichting Synagoge Lochem

Op 12 juni 2020 is door de Joodse gemeente Twente de eerste sjoeldienst gehouden in het gebouw omdat zij tijdelijk geen gebruik konden maken van de kleine sjoel in Haaksbergen. 

Impressie sjoeldienst synagoge Lochem2020 Impressisie  sjoeldienst in de Lochemse Synagoge. 

Begraafplaats.

De 1e Joodse begraafplaats vanaf 1785 ter weerszijden van de oude Synagoge in het Hoogestraatje bleef tot 1830 in gebruik. Toen de begraafplaats te vol werd zag het bestuur van de Israelitische gemeente van Lochem uit naar een ander stukje bosgrond in het buitengebied, groot 20 roeden en hoog gelegen. De oude begraafplaats werd niet meer gebruikt, doch de stenen bleven liggen.  In de oorlogsjaren zijn die echter ook verdwenen. In 1955 is deze begraafplaats geruimd.

De 2e Joodse begraafplaats uit 1830 kwam aan de Zutphenseweg, Levie Simon/Heilbron overleed in 1838 en ligt daar mogelijk ook begraven.
Op deze Joodse begraafplaats wordt nog altijd begraven, maar na de oorlog was het ledenaantal van de Joodse gemeenschap sterk teruggelopen en kon men de kosten niet meer dragen.
Op 6-4-1950 nam de gemeente Lochem de begraafplaats over en zorgt ook voor het onderhoud. De begraafplaats aan de Zutphensweweg is in 2003 gerestaureerd.
Lochem Joodse begraafplaats 2

Foto 2010  Begraafplaats aan de Zutphenseweg. Bron: Wikipedia, Pa3ems 


Opmaak voor de website www.oudhengelo.nl  H.M. Somsen