SYNAGOGE - DE KERK DER ISRAËLIETEN.

Dit artikel is een onderdeel met een artikel uit het artikel: Diversen - Joodse gemeente. 


De synagoge in de Korte Hofstraat, tegenwoordig Synagogestraat 2

In 1787 woont er in Hengelo al een 10 tal meerderjarige jongemannen, oa Levi Samuel * ca. 1739, David Samuel * ca. 1750, Jacob Philips, ook Philip de Joede genoemd, * ca. 1720, + andere onbekenden, die samen in een privehuis een aantal kamers huren om hun diensten te houden.

De Kerk der Israëlieten in een prive huis.
Uit het Frans Archief in Hengelo blijken er in 1810, 20 Joden in Hengelo te wonen, die samen met enkele Zelhemse Joden een paar kamers van een huis huren voor F 14, - per jaar om er hun godsdienstoefeningen te houden, met als voorganger Naphtali Hertz , voor een salaris van f 7.- per jaar. Op 30 augustus 1813 ondertekend Levy Windmuller * 1777- de lijst van Hengelose Joden in het Ambt Hengelo, Kanton Vorden, Arrondissement Zutphen, Departement Boven IJssel.

Van huissynagoge naar schuurtje.
De huissjoel = synagoge, maakt plaats voor een schuurtje waarover de gemeente Hengelo in 1823 schrijft; er is een Joodse belijdenis, geleid door Levy Windmuller, 50 jaar oud met 4 kinderen; Joseph * 1810 Hengelo, Esther * 1813 Hengelo, Lipman * 1816 Hengelo, + 1 soort. De Kerk der Israëlieten bestaat uit een klein bouwvallig schuurtje. Dit komt hard aan en de Joodse Gemeente vraagt ​​in 1835 een verzoek om subsidie ​​van Rijkswege waarop positief werd gereageerd.

Joodse gemeente Levy Windmuller was van 1810 tot 1840 voorzitter (Parnas) van de Joodse Gemeente van Hengelo, samen met Jacob Jacobs. Levy Windmuller bleef ook na zijn verhuizing in 1840 naar Vorden tot 31 maart 1875 als Kerkmeester aan de Joodse Gemeente van Hengelo verbonden. Vanaf 31 maart 1875 voerde de Israëlitische gemeente te Hengelo Gld. de naam Nederlandsche Israëlitische Bijkerk Hengelo Gelderland, waaronder ook het Israëlitische Armbestuur te Hengelo viel. De bestuursleden hiervan waren op 25-8-1875; M. Fortuin, H. Windmuller en S. Philips en ondersteunden de Joodse Armen in Hengelo.

1837
Het Israëlitische Kerkgebouw, synagoge, werd in 1837 geheel vernieuwd, voor ca. 40 Joden en stond aan de Hoofdstraat, nu Synagogestraat.De kerkmeester was Levi Windmuller. De Joodse Gemeente van Hengelo was in 1881 een verzoek in bij BW om een ​​kerk te mogen bouwen op perceel sectie K nr. 941, binnen de afstand van 200 M van de bestaande synagoge, waarvoor op 12 maart 1880, een subsidie ​​van f 1500, - ingediend. De werd goedgekeurd op 2 juli 1881 verstrekt, de bouw verliep volgens plan. De Zutphense Courant schreef over het Inwijdingsfeest; van de oude synagoge werd op 28 juni 1882 door voorzanger, Isaac Elias Kleerkooper, * 1836 Amsterdam- 1896 Zutphen, Om 12 uur het plechtige inwijding van de nieuwe synagoge. Voorop de stoet de dragers van de heilige wetsrollen, Thora,gevolgd door 8 sierlijklede bruidjes onder begeleiding van passende muziek De sleutel van de nieuwe tempel werd op een gespoten kussen aangeboden door het dochtertje van Herman Windmuller aan de opperrabbijn van Gelderland, de heer T. Tal. Na de gebruikelijke 7 omgangen, voorafgegaan door bloemenstrooisel, betrad de heer Tal de kansel en sprak zijn rede uit; Zacharia 2; Juicht en verblijdt u, u dochters Sion, want zie, Ik kom en zal in het midden van u wonen. Waarna hij het bestuur en leden der gemeente dankte. Voorzitter in deze beginjaren van de nieuwe synagoge was Lipman Windmuller * 1816 Hengelo- 1896, nakomeling van de eerste Parnas der Gemeente, in 1913 werd Hengelo een zelfstandige Joodse Gemeente.

1882 
In 1882 werd in de Korte Hofstraat een nieuwe synagoge gebouwd. (Tegenwoordig adres Synagogestraat 2)

1940-1947
De synagoge, of sjoel, werd tijdens de Tweede Wereldoorlog gebruikt als opslag voor goederen van joodse inwoners. Al het bruikbare hout was er uit gesloopt. In 1941 werd het interieur door dronken Duitsers en NSB-ers vernield. Enkele Thorarollen werden door de Duitsers en NSB-ers in merk gestoken. De andere oorlog bewaard gebleven en na de oorlog met een deel van de rituele voorwerpen naar Israël overgebracht. De overige rituele voorwerpen die bewaard waren, zijn na de oorlog onder joodse gemeenten in Nederland verdeeld. Het interieur was daarna niet meer als synagoge te herkennen door al de weggebroken houten betimmeringen. Voor de eventuele herbouw zal het nodig zijn aan financiële middelen zijn.
Slechts 9 joodse personen in Hengelo bleken na de oorlog nog in leven te zijn. Een Joodse Gemeente bestond dus niet meer en is deze in 1946 ontbonden en bij de Joodse Gemeente van Zutphen ingelijfd.


1931 Korte Hofstraat met geheel links de synagoge.


1947 ca. Gezicht vanaf de Remigius kerktoren naar de synagoge in de Korte Hofstraat.

1947
Daarna de Joodse gemeente van Zutphen, met enkele leden uit Hengelo, het gebouw met bijbehorende grond te verkopen in november 1947 aan de gemeente Hengelo voor een bedrag van fl. 2000,00

Nadat het bebouw voor verschillende doeleinden in gebruik was, werd het gebouw tenslotte afgebroken.
De naam Korte Hofstraat werd veranderd in de Synagogestraat ter herinnering aan de standplaats van de synagoge. 

Op de vrijgekomen kavel is in 1965 een woonhuis gebouwd.
In november 1979 is bij deze voormalige synagoge kavel en door architect A. Wolbert ontworpen monument geplaatst.