De Bevrijding van Hengelo Gld.

Jos van Gerven. Foto Huub Geurts.

Uit het dagboek van Jos van Gerven 

 
Jos van Gerven werd in Hengelo geboren op 26 april 1916. Zijn vader, Hubertus van Gerven, had een Manufacturenzaak op de Spalstraat 29. Tijdens de Tweede Wereldoorlog hield Jos van 1 september 1944 tot 11 mei 1945 een dagboek bij, waarin hij elke dag opschreef wat er zoal gebeurde. Niet alleen het reilen en zeilen binnen zijn familie maar ook de oorlogshandelingen van Duitsers en Geallieerden in Hengelo en omgeving zoals troepenverplaatsingen, luchtgevechten, razzia’s, bombardementen, plunderingen en evacuaties worden beschreven. Hieronder volgt een gedeelte uit zijn dagboek waarin de bevrijding van Hengelo op 1 april 1945 wordt beschreven.

BEVRIJDING VAN HENGELO

Dinsdag 27 maart 1945 
s’ Morgens rustig bijna geen vliegtuigen. ’s Middags kwamen ze weer en ze vlogen ontzettend laag. Volop mitrailleur lawaai en bommen gooien ze in de omgeving. Gelukkig zijn de meeste militairen weg. Enkele SS-soldaten met paarden bevinden zich in de loods achter ons huis. Overdag worden weer fietsen gevorderd. De SS soldaten zijn ’s nachts vertrokken. Er zijn veel vliegtuigen in de lucht.

Woensdag 28 maart 1945 
Betrokken weer. Ook vandaag wordt er volop gevlogen en soms erg laag. Op voertuigen wordt geschoten en diverse bommen worden gegooid. De berichten van de bevrijding van Dinxperlo en Gendringen blijken niet juist te zijn, wel zijn ze moeilijk te bereiken en nu zijn de Tommies bij Bochelt vlakbij. Haaksbergen en Wehl zijn zwaar getroffen. In Haaksbergen is nog een zoon van H. Leemreis gedood. Vandaag werd er weer een razzia gehouden door de Landwacht om jongens te vorderen, maar ze werken haast niet omdat ’t te gevaarlijk is. Ook kwamen weer enkele V-1 over die hier in de omgeving zijn gevallen. In Vorden is een trein met munitie, levensmiddelen, paarden en 74 wagens in de prak gegooid. s’Avonds veel granaat- en artillerievuur.

29 maart 1944 
Witte Donderdag. Nog niet eens naar de kerk kunnen gaan. Te gevaarlijk. Nog steeds betrokken weer. Bij ’sHeerenberg zwaar artillerievuur. Vandaag zijn er weer 3 oorlogsslachtoffers begraven. Na de middag weer veel jachtvliegtuigen. En maar schieten en ze vliegen ontzettend laag. Ik hoop maar dat ’t gauw ten einde is.

30 maart Goede Vrijdag
Aardappelen gepoot op de Kamp. Overdag komen heel veel jongens vanuit Duitsland gelopen. Sommige zijn al 5 weken onderweg. De jagers vliegen weer heel laag. Afweer is er wel maar ze raken niets. s’Nachts trekken weer veel troepen door het dorp en allemaal met paarden en wagens want benzine hebben ze niet meer.

Het woonhuis en winkel van van Gerven, Spalstraat 29. Foto Huub Geurts.
Op de foto, Hubertus van Gerven en de kinderen Tiny, Annie, Mien, en Iete.

31 maart Paaszaterdag 
De Landwacht is gelukkig vertrokken, we kunnen weer vrij op straat wandelen wat ik dan ook direct heb gedaan. Een lange karavaan van paarden met wagens en soldaten trekt langs ons huis. Een angstig moment omdat de jachtvliegtuigen nog volop in de lucht aanwezig zijn. Gelukkig gaat alles nog goed. Vandaag alles thuis in orde gemaakt voor Pasen. In Ruurlo, hier een half uur vandaan zijn Engelse tanks doorgekomen. Op de bulten van ’s Heerenberg wordt nog gevochten alhoewel de tegenstand erg verminderd. De Duitse soldaten lopen maar rond en er is geen leiding. ’t Is een hopeloze boel bij hun. In Varssel hebben ze 4 zware afweer apparatuur gewoon in de steek gelaten. Ze trekken maar van hier naar daar en alles zonder doel maar allen bezield. “I surrender”, “ik geef me over”. Als je ze ziet lopen, het zijn arme figuren. Sommige hebben niet eens een wapen. Ondanks de lage bewolking vliegen de jachtvliegtuigen heel laag. Van alles kon je zien. Ook vele leden van de Landwacht uit verschillende dorpen uit de omtrek zijn op de vlucht voor de Tommies. Hengelo zit vol met soldaten. ’t Is te hopen dat ze weer gauw weggaan.

Het originele dagboek waar uit de tekst gedigitaliseerd is door Huub Geurts.

1 april  1e Paasdag 
Enigszins betrokken weer. ’s Morgens trekken nog steeds troepen Duitsers van hot naar haar. Paarden met wagens en de mensen zagen er vermoeid uit. Om 10.00 uur Plechtige Hoogmis met 3 Heren en 10 misdienaars. Er werd prachtig gezongen tot en met het Gloria. Toen brak er plotseling paniek uit. Allen vlogen er voor en achter uit, door de pastorie, de tuin in en zodoende ’t vrije veld in. Maar wat precies de oorzaak is geweest weet men niet. Gelukkig zijn we er goed uitgekomen, maar de plechtige Mis viel in duigen. Het Kerkkoor was weg daarom werd er maar een Stille Mis gedaan. ’s Middags werd er ontzettend gereden met zware kanonnen, pantserafweer en troepen op de fiets met of zonder banden. Ook wagens getrokken door paarden. Fijn gegeten en daarna nog gekaart, maar ineens werd de stilte verbroken. Het zware grote afweer vlak bij ons huis bij de boterfabriek. Daar ging ’t loos. Allemaal achter elkaar de kelder in en daar begon het spektakel. Veel gebeden. Er kwamen veel granaten over. We hebben er ongeveer een uur met angst in gezeten. En toen kwamen de Canadese en Engelse tanks Hengelo binnenrijden. Wat een verlichting. De eerste tank was met oranje en rood-wit-blauwe vlag. Spoedig was het zwart van de mensen op straat. Allen werden met gejuich ontvangen. Sigaretten, souvenirs, kwatta, biscuits werden uitgedeeld. Wat is dat toch anders dan eigen teelt. De ganse dag was het praten zo goed als het enigszins kan met de Engelsen en Canadezen. Nog autogrammen heb ik gekregen. Om half zeven moesten we van de straat. Thuis hadden we al direct 2 Engelsen voor de uitkijkpost. Nog meer gepraat. Zij praten zo’n beetje gebroken Hollands. Tegen de avond gingen ze weer weg richting Vorden. Er waren ongeveer 30 tanks in Hengelo. In Doetinchem wordt nog gevochten. Vele plaatsen in de omgeving zijn vrij. s’Avonds flink paaseieren gegeten en gepraat over deze prachtige dag en daarna met een verlicht hart naar bed.

Het gezin van Gerven met van links naar rechts: Iete, Hubertus, Nell, Cor, Annie, Anna Thus ( de moeder) Jos en Mien.
De kleine midden voor is Tiny. Foto: Huub Geurts. 

2 april 2e Paasdag 
Vannacht om vijf voor twee werd de kleine van Iete geboren. Truus van Bree. (dr. van Johannes Wilhelmus van Bree en Maria Antonia Theodora van Gerven). Vanaf half zes rijdende hele dag Engelse tanks door het dorp. Tanks, wagens van alles en allen zo prima in orde en niet zoals bij de Duitsers op houtgas. Veel sigaretten, koekjes en zeep gekregen. Het weer is betrokken. ’s Middags was de sensatie met het ophalen van NSB’ers. Door jongens van 17 en ouder werden ze opgespoord en opgebracht. De straten waren zwart van de mensen die de NSB ‘ers uitjouwden. s’Avonds nog 2 Canadezen te slapen gehad. Een woonde vlakbij ’t paleis in Ottawa waar Prinses Juliana nog verbleef. Een boel gekregen. Sigaretten zoveel als ik nog nooit in mijn bezit heb gehad. Ze praatten een beetje Hollands woorden zoals “Dank U en Goeden dag”. Samen nog een glaasje wijn gedronken en om 11 uur vermoeid naar bed.

 
Opgepakte NSB-ers door de Raadhuisstraat.
De Canadezen in Nederland 1944-1945. Foto W.J.M. Hermans.

3 april 1945 
De Canadezen gaan al vroeg weg. Eerst nog gegeten van het hagelwitte brood van hen en natuurlijk weer sigaretten gekregen. Over enkele dagen komen ze terug en brengen chocolade en bonbons mee voor de kinderen. Het weer is miezerig met hagelbuien. Er wordt weer veel gereden met tanks. Het leek wel of het hele Canadese en Engelse leger hier door kwamen. In Doetinchem zijn nog straatgevechten en ook in Wichmond wordt nog gevochten. Vandaag worden weer veel NSB’ers die met de Duitsers hebben geheuld, opgehaald. Allen met de handen in de hoogte door het dorp. Wat een schande. s’Avonds moesten alle NSB’ers die ze vast hadden in optocht door ’t dorp. De mensen er joelend en juichen achter aan. Wat een gezicht. In Lichtenvoorde mogen ze de NSB Burgemeester voor 5 ct bezichtigen. Als ze hem kwaad krijgen, krijgen ze hun geld terug. In Vorden zijn ze als vee bij elkaar gedreven op ’t kerkplein afgezet met prikkeldraad. De NSB ‘ers moeten op de grond slapen. s’Middags weer veel jachtvliegtuigen in de lucht, maar nu zijn we er niet meer bang van. Wel nog veel granaatvuur hier en in de omgeving maar gelukkig geen oorlogsgeweld.

Hieronder een paar foto's uit Hengelo met leden van de familie van Gerven.

De fanfare Concordia met Jos en Cor van Gerven. Foto: Huub Geurts.

 De voetbalclub met X=Jos van Gerven. Foto Huub Geurts.