Het Kervel blijft in trek bij nakomelingen van onderduikers

Dit verhaal is eerder gepubliceerd in het kader van 75 jaar bevrijding  in Het Contackt Bronckhorst op 13 april 2020.
Door Willy Hermans.

75 Jaar bevrijding

Huize 't Kervel Foto uit coll. Veldhorst-Diersen.

In 2006 verscheen het boek Adres Kervel-kelder. Daarmee was het hoofdstuk nog niet afgesloten. Nog altijd komen nakomelingen van joodse onderduikers, die een jaar in de kelder van landhuis Het Kervel leefden, naar deze bijzondere plek om te kijken waar hun (groot-)ouders die donkere periode doorbrachten.

Naast de geschiedenis van het landhuis gaat het boek vooral over de gebeurtenissen op landhuis Het Kervel tijdens de Tweede Wereldoorlog. Onder leiding van Ben en Alie de Graaf was het eerst een vakantieoord waar het goed toeven was. Naarmate de oorlog vorderde kwamen steeds meer mensen naar de Achterhoek om een veilige plek te zoeken en onderduikers die een schuilplaats zochten. Vanaf april 1943 verbleven twintig onderduikers in de kelder totdat een inval van Duitsers en landwachters daar een einde aan maakte. Vier van hen die net buiten een luchtje schepten werden gearresteerd. De schuilplaats werd die nacht niet ontdekt zodat de overige joden konden ontkomen en de meesten ook de oorlog overleefden.

Familie Kahn Een van hen was Gerda Kahn die in de kelder achterbleef terwijl haar zoontjes Harry en Robert bij de inval werden gearresteerd en weggevoerd. Ze heeft ze nooit teruggezien. Robert had eerder geruild met broer Eric die naar een onderduikadres in Zeist ging en daar de bevrijding haalde. Gerda en Eric werden herenigd en emigreerden in 1950 met andere familieleden naar Australië. Gerda was inmiddels hertrouwd met Ben de Graaf, de man die zoveel levens had gered op Het Kervel, maar was gescheiden van Alie.

Eric Kahn kreeg vier kinderen: Robina, Lisa, Gin en Ralph. Zij zijn bijzonder geïnteresseerd in het verhaal van Het Kervel waar hun vader en oma verbleven. Robina en Lisa zijn inmiddels beurtelings op bezoek geweest in Hengelo en zijn van plan in september het landhuis opnieuw te bezoeken. Dat willen ze combineren met het leggen van Stolperstenen (monumenten voor joodse slachtoffers) in Amsterdam waar Gerda voor de oorlog een periode heeft gewoond. Of dit bezoek doorgang vindt is nog onzeker vanwege het coronavirus.

Vooral Robina heeft zich flink verdiept in de historie. Ze heeft delen van het boek in het Engels vertaald en is op zoek gegaan naar de gaten die bij mijn onderzoek altijd blijven bestaan. Zo vond ze in de archieven dat Harry en Robert na hun arrestatie een tijdlang in het Huis van Bewaring in Arnhem opgesloten hadden gezeten voordat ze naar Westerbork vertrokken. Daar hadden ze de gruwelijke pech dat kampcommandant Gemmeker begin september 1944 de jongens in de laatste trein naar Auschwitz had gezet terwijl alleen weeskinderen op de lijst stonden. Maar omdat ze ondergedoken hadden gezeten toonde hij geen pardon en moesten ze op de beruchte trein.

Eric Fellner Robina ontdekte ook de verblijfplaats van Elisabeth Hertzberger, waar bij mijn eigen onderzoek het spoor was doodgelopen. Elisabeth had met haar moeder Rosette Hertzberger (een bekende radioverslaggever) een jaar lang doorgebracht in de kelder van Het Kervel. Ik wist dat ze naar Engeland was vertrokken, nadat haar moeder bij een vliegtuigongeluk in 1948 om het leven was gekomen.

Robina Fellner voor de haard in Het Kervel die een geheime toegang verborg. Foto: Willy Hermans

Via Robina kwam ik erachter dat Elisabeth met Fellner trouwde en vier kinderen kreeg. Drie dochters en een zoon en hij bleek Eric Fellner te zijn, een wereldberoemde producer en goede vriend van Hugh Grant. Met Tim Bevan is hij eigenaar van de productiemaatschappij Working Title Films en verantwoordelijk voor meer dan zestig films waaronder Four weddings and a funeral, Bean, de Bridget Jones-serie, Fargo en Notting Hill.
Helaas lukte het niet om in contact te komen met Fellner. Wie weet was hij anders wel geïnteresseerd in de verfilming van het boek over Het Kervel…
Robina had contact met een zuster van Eric Fellner en daaruit bleek dat Elisabeth ernstig was getraumatiseerd door de oorlog en bepaald geen lieve moeder was. Over haar tijd op Het Kervel heeft ze nooit verteld, zodat de kinderen blij waren met deze nieuwe inzichten. Elisabeth overleed in 1979 op 52-jarige leeftijd.

Zo blijft deze tijd voortleven en worden er nog steeds nieuwe hoofdstukken toegevoegd. Op 23 april 2020 zou ik een lezing houden over Het Kervel tijdens de oorlog met een rondleiding door eigenaar Jan de Groot. Hopelijk kan dit een keer na de coronacrisis en is het afwachten of het bezoek uit Australië van de nazaten van Eric Kahn in september door kan gaan. In elk geval blijft het verhaal over Het Kervel voortleven!

 De Kinderen Kahn. Foto Willy Hermans.

Website opmaak: H.M.Somsen voor www.oudhengelo.nl