Gerrit Wolsink in Kamp Wöbbelin omgekomen

Dit verhaal in het kader van 75 jaar bevrijding is reeds eerder gepubliceerd op 2 juni 2020, in het Contact Bronckhorst.
Door Willy Hermans

75 Jaar Bevrijding
Op 1 april 1945 is Hengelo bevrijd, maar wat gebeurde er in die maanden erna? Wekelijks volgen we met behulp van krantenknipsels en archiefstukken de loop van de gebeurtenissen na de bevrijding.

Gerrit Wolsink (2e van links) tussen zijn familie in 1936. Foto: G. Wolsink.
Op deze foto: vlnr. Hendrik Jan Wolsink (1885-1970) Gerhard Hendrik Wolsink, Arnoldus Gerhardus Wolsink en Hermina Lamberta Wolsink-Ellenkamp (1892-1963).

Hengelo, 28 mei – 3 juni 1945
Van Gerhard Hendrik (Gerrit) Wolsink ontvangt de familie in de loop van mei 1945 het bericht dat hij 'aan ondervoeding' in een kamp in Wöbbelin (onder Schwerin, ongeveer 200 kilometer van Berlijn) is overleden. Gerrit Wolsink werd op 14 oktober 1916 geboren en woonde bij zijn ouders op het adres D40, het huidige Veermansweg 4 op Bekveld. Tijdens de oorlog verbleef ook Koos Postema als klein jongetje tijdens zomervakanties op deze boerderij om aan te sterken.

De rustige en bescheiden Gerrit werkte als knecht bij bakker Harmsen (de mölder) en in zijn vrije tijd repareerde hij radio’s. In 1936 werd hij opgeroepen voor militaire dienst en werd geplaatst bij het Regiment Genietroepen, 11e bataljon, waar hij de opleiding tot radiotelegrafist voltooide. Als radioamateur een mooie opsteker. Tijdens de mobilisatie in 1939 werd Gerrit opnieuw opgeroepen. Zijn kennis en liefde voor de radiotelegrafie zou later in de oorlog nog een grote rol gaan spelen.

Verzetsgroep Zutphen
Gerrit was tijdens de oorlog lid van een verzetsgroep uit Zutphen en werkte als marconist voor de Binnenlandse Strijdkrachten. Hij was in het bezit van een geheime zender waarmee hij in verbinding stond met bevrijd gebied (Nijmegen en Eindhoven). Hij kreeg de berichten door van koeriersters. Hij hoorde bij Gewest 5 Achterhoek met als commandant W.A. van der Wall Bake uit Vorden. De berichten die verzonden werden, hadden onder andere betrekking op de posities van het Duitse leger en de plaatsen waar treinen stonden met oorlogsmateriaal. Aan de hand daarvan bombardeerden geallieerde vliegtuigen, bijvoorbeeld een munitietrein in Zutphen. Uiteraard waren de Duitsers erop gebrand om dit soort zenders uit te schakelen. Een radiozender bedienen was zeker in die tijd zeer gevaarlijk werk.
Gerhard Hendrik Wolsink geboren op 14 oktober 1916 te Hengelo.
Overleden op 3 mei 1945 in het concentratiekamp Reiherhorst te Wöbbelin Landkreis Ludwiglust.
Foto: Oorlogs Graven Stichting.

Verraad
Op 30 december 1944 rond 19.00 uur viel een 25-tal Duitse militairen en Landwachters de woning binnen. Gerrit was al gewaarschuwd door Jan Huurnink van de verzetsgroep in Zutphen, maar dook niet onder omdat hij bang was dat zijn vader dan werd meegenomen.

Uit een aflevering van de tv-serie ‘Oorlogsgeheimen’ kwamen nieuwe feiten naar boven. De verzetsgroep bleek al een tijd lang te zijn gevolgd door de Duitsers, mogelijk op de hoogte gebracht door een infiltrante, mej. J. de Wit uit Velp. Tijdens een gesprek, ná de uitzending, heeft de zus van mej. De Wit verklaard dat haar zus hier niets mee te maken had.
Alle aanwezigen moesten van half 8 tot half 12 met de handen omhoog blijven staan. De mannen werden vastgebonden. Ze werden door twee militairen bewaakt, de rest doorzocht het huis. Op zolder werd de radiozender van Gerrit gevonden. Hij werd in een auto weggevoerd naar een villa in Barchem. Tevens werden enkele radio-onderdelen in beslag genomen.

Kamp Wöbbelin
Op 1 januari 1945 werd Gerrit overgebracht naar de gevangenis De Kruisberg bij Doetinchem. De familie heeft hem één keer schone kleren kunnen brengen. Op 1 februari werd hij op transport gesteld naar Neuengamme in Duitsland en op 12 februari naar een onderkamp in Reiherhorst. Daar moesten ze 500 meter verderop een nieuw kamp bouwen: Wöbbelin.

Het kamp heeft maar tien weken bestaan, maar kostte aan liefst 1000 gevangenen het leven. Door ontoereikende en onregelmatige voedselvoorziening, onbeschrijflijk slechte hygiënische toestanden en zonder medische verzorging stierven de gevangenen met honderden tegelijk. Het kamp bestond uit stenen barakken. Ramen zonder glas, geen bedden, geen licht, geen vloer. Alleen zand en overal insecten. Er was één waterpomp voor het hele kamp. Eenmaal per dag was er soep, elke dag een kilo brood, te verdelen over tien personen. Verbandmateriaal en geneesmiddelen ontbraken. De gevangenen ondergingen de onmenselijke en wrede behandeling van de SS.

Op 2 mei 1945 werd het kamp bevrijd door de Amerikanen. Een dag later overleed Gerrit Wolsink, na 124 dagen gevangenschap, op 28-jarige leeftijd. Hij werd vlakbij het kamp begraven.

 De dood van Gerhard Hendrik (Gerrit) Wolsink.
Met dank aan Gerrit Wolsink uit Hengelo (Gld), de neef van Gerhard Hendrik Wolsink.

De Nieuwe Loman. Foto: I. Kroesen -Engelen.

Gerrit werd op 14 oktober 1916 geboren in wijk Noordink bij Hengelo (Gld). Hij woonde bij zijn ouders op D 40 ( Veermansweg 4 Bekveld). Gerrit werkte als knecht bij bakker Harmsen (de mölder) en in zijn vrije tijd repareerde hij radio’s. Hij was een rustige, vriendelijke jongeman. In 1936 werd hij opgeroepen voor militaire dienst en werd geplaatst bij het Regiment – Genietroepen 11e bataljon waar hij de opleiding tot radiotelegrafist voltooide. Als radioamateur een mooie opsteker. Tijdens de mobilisatie in 1939 wordt Gerrit opnieuw opgeroepen. Hij maakt de meidagen van 1940 mee als de Duitsers Nederland binnenvallen, maar komt er gelukkig zonder kleerscheuren vanaf. Zijn kennis en liefde voor de radiotelegrafie zou later in de oorlog nog een grote rol gaan spelen in zijn leven.

In het verzet
In Zutphen was in 1944 een bijzonder actieve verzetsgroep. Eén van hen was Jan Huurnink, een oude dienstkameraad van Gerrit. De groep in Zutphen liep gevaar en de zender van Jan Huurnink moest onderduiken. Op dat moment kwam Gerrit Wolsink in beeld. Jan Huurnink vroeg Gerrit of hij bij hem thuis in Bekveld de zender mocht verstoppen. Gerrit zei: ‘Dat kan, maar dan doe ik mee met jullie groep’. Vanaf dat moment was Gerrit actief verzetsman en had hij radiocontact met Eindhoven, in het inmiddels bevrijde zuiden, en later ook rechtstreeks met Engeland. Hij was nu lid van de B.S., de Binnenlandse Strijdkrachten en hoorde bij Gewest 5 Achterhoek. De commandant was W.A. van der Wall Bake uit Vorden. Op regelmatige basis gaf Gerrit berichten door naar de Geallieerde strijdkrachten. Op een dag stond één van de koeriersters, Jacoba van de Kun aan de deur met de mededeling: ‘In Zutphen staat een munitietrein’. Gerrit gaf het bericht door en een paar uur later werd de trein in Zutphen gebombardeerd.

Arrestatie
Op 30 december 1944 rond 19.00 uur vielen ongeveer 25 Duitse militairen en Landwachters de woning op Bekveld binnen. Iedereen die op dat moment binnen was werd gedwongen op de plaats te blijven. De mannen werden vastgebonden. Een tweetal militairen hield de wacht en de rest doorzocht het huis van boven tot onder. Om de beurt werd iedereen verhoord. Uit de verhoren bleek dat twee personen uit Zutphen werden gezocht. Om 21.00 uur werden Gerrit en een evacué in een auto weggevoerd naar een villa in Barchem. Tevens werden er nog enkele onderdelen van radio’s in beslag genomen. Op 1 januari 1945 werd Gerrit van Barchem overgebracht naar “De Kruisberg”, een gevangenis in Doetinchem. Enkele kennissen hadden hem onderweg in de auto nog gezien. De familie heeft hem in Doetinchem maar één keer schone kleren kunnen brengen. De tweede keer, op 1 februari, werden de kleren niet meer aangenomen, omdat hij die dag op transport was gesteld naar Duitsland.

Verraad
Gerrit had enige tijd verkering met een meisje uit Velp bij Arnhem die in de buurt geëvacueerd was. Na de inval is ze nooit meer bij de familie Wolsink geweest. Zou zij iets met de inval te maken hebben gehad? In de decembermaand van 1944 werden er overal in de Achterhoek invallen gepleegd en zijn er talrijke verzetsmensen gearresteerd. Ook de commandant Van de Wall Bake en de koerierster Jacoba van der Kun zaten een paar dagen eerder al in de gevangenis. De Duitsers hadden zoveel informatie dat er wel een verrader moet zijn geweest.

Concentratiekamp
Gerrit werd overgebracht naar het concentratiekamp Neuengamme in Noord Duitsland. Dit was slechts een tijdelijk verblijf, want hij werd op 12 maart 1945 overgeplaatst naar een nieuw gebouwd concentratiekamp in Wöbbelin (KZ “Reiherhorst”). Dit zou zijn laatste verblijfplaats worden. De omstandigheden in dit kamp waren erbarmelijk. Het bestond uit stenen barakken, in de vensters geen glas. Er waren geen bedden, geen licht, geen vloer. Alleen maar zand en overal ongedierte. Er was één waterpomp voor het hele kamp. Eenmaal per dag was er slechte soep, en elke dag een kilo brood, te verdelen met 10 personen. De gevangenen ondergingen de onmenselijke en wrede behandeling van de SS. Het enige doel van dit kamp was om mensen op een onwaardige manier uit te schakelen.

Op 2 mei 1945 werd het kamp bevrijd door de Amerikanen. Op 3 mei 1945 overleed Gerrit, na 124 dagen gevangenschap, op 28- jarige leeftijd. Gestorven, alleen, zonder de mensen die van hem hielden, in een onmenselijke omgeving.

Erelijst van gevallenen 1940-1945. Gerhard Hendrik Wolsink.
Digitaal Monument Neuengamme (pag 766).

Een USA-soldaat bij het concentratiekamp Wöbbelin in 1945. Foto Wikimedia.

 De gedenkplaats van kamp Wöbbelin. Foto Wikimedia.

Koos Postema vertelt over zijn verblijf als kind op de Nieuwe Loman. 
Bron Plus Magazine oktober 2020. 

 Voor de boerderijgegevens zie de website www.oudhengelo.nl:https://www.oudhengelo.nl/index.php/component/k2/item/2051-veermansweg-4-nieuwe-loman-adres-en-bewoning

Website opmaak en extra foto's  H.M. Somsen.