Sophia Vroom, Amsterdam- Hengelo Gld- Bronkhorst

Door E. Somsen-Lieverdink

Sophia /Antje Vroom kwam op 29-1-1849 in het Binnen Gasthuis te  Amsterdam om 9.00 uur ter wereld, als dochter van de ongetrouwde Hessie Vroom, verwekt door NN (Abraham) volgens grafopschrift in Bronkhorst.
Na de bevalling komt Hessie Vroom *1-1-1818 Ruurlo, op 7-8-1851 vanuit Amsterdam met de kleine Sophia terug om op 9-10-1851 in Hengelo G. te trouwen met Falk Philip Jacobs, zoon van Jude Jacobs.
Hessie Vroom en Falk Philip Jacob-Jacobs  krijgen in Hengelo Gld. een zoon Jacob Jacobs *1852 voordat ze zich op 15-8-1859 blijvend vestigen in Zelhem waar de andere kinderen worden geboren.
Sophia/Antje Vroom groeit op en gaat in Hengelo als dienstmaagd aan de slag.

Als zij op 16-5-1872 in Steenderen trouwt met Asser Benjamin Aussen vermeldt de trouwakte als haar beroep: dienstmaagd.
Asser Benjamin Aussen *3-12-1846 Steenderen. Als zoon van Berenard Aussen *14-1-1803 Elsdagen Dld. gegageerd militair en Schoontje (Meijer) Moses*3-12-1815 Zutphen. 

De ingang naar het kasteel Bronkhorst bij het huis van Asser Benjamin Aussen en Sophia /Antje Vroom. Foto: coll. ECAL

Hieronder een verhaal uit "Het Stenen Archief

Hans Kooger vertelt in zijn boek "Joods Leven in Bronkhorst, Steenderen, Brummen" -De Walburg Pers 1978 (overgenomen met mondeling gegeven toestemming van de auteur) vrij veel over de familie Aussen in het algemeen en over Asser Benjamin in het bijzonder, waaruit de volgende fragmenten:- [pag. 27-29]
* Asser Benjamin en Sophia(Antje) trouwden te Steenderen op 16-5-1872.
* Asser vestigde zich te Bronkhorst, na eerst nog te Steenderen en Hummelo gewoond te hebben. Het echtpaar woonde -en bleven daar hun hele verdere leven- in huis nr. B22, daarna Kasteelweg 1, naast de herberg Het Wapen van Bronkhorst.

Links het woonhuis van Sophia Vroom en Asser Benjamin Aussen aan de Kasteelweg 1 in Bronkhorst. Foto: coll. ECAL

De familienaam Aussen was een verbasterde notering van de naam Osjer, Jiddische uitspraak van Asher, en dit bleef sindsdien de familienaam.Vermoedelijk was de echte naam Mannheim. 

* Asser handelde in eieren, metalen, lompen e.d. en was slachter van kleinvee.
* Asser B. was te Bronkhorst klepperman, lantaarnopsteker en nachtwaker. Bekendheid kreeg hij als klepperman van het plaatsje Bronkhorst. Hierover Hans Kooger: "De klepperman volgens diverse gesprekken, en uit verkregen informatie uit ontvangen brieven is gebleken dat de Aussens in Bronkhorst een erg gezellig gezin hadden. De volwassen kinderen en kleinkinderen kwamen er graag op bezoek en als er (dat was voor 1914) onweer dreigde dan moesten alle kinderen en bezoekers naar buiten. Een fraai kistje met sieraden en familiepapieren werd meegenomen en de klep werd te voorschijn gehaald uit de chiffonniere (meubel met laden)!"

De klep was een attribuut van Asser Benjamin, de pater familias die klepperman, nachtwaker en lantaarnopsteker was van het stadje Bronkhorst tussen 1884 en 1924. Het stadje had omstreeks 1891 63 huizen en 354 inwoners. Asser Benjamin was een der weinige joodse, officieel aangestelde kleppermannen in ons land in die periode. 



In 1800 was er al een klepperman in Bronkhorst

De klep van de klepperman was een hamertje op een plank bevestigd. Met dat apparaatje sloeg Asser de uren vanaf 16.00 uur en hij riep dan: "De klok heit vier, vier heit de klok". Hij waarschuwde ook als er onweer dreigde. De Bronkhorster klepperman droeg als teken van zijn waardigheid een leren riem dwars over zijn buis. De Oosteuropese Shulklapper heeft enige overeenkomst met de Nederlandse klepperman; maar de eerste riep tot sjoelgang op. Hoe Asser zijn beroep gerijmd heeft met de sabbatsviering (de sabbat begint vrijdagavond ruim een uur voor zonsondergang) is niet meer makkelijk na te gaan. Als nachtwaker kreeg Asser tussen 1884 en 1914: f 77,- per jaar. Hij was tussen 1915 en 1924 officieel lantaarnopsteker van zes lantaarns, voor f 95,- per jaar.

1904 Bronkhorst waar Asser nachtwaker was. Foto: coll. ECAL

Asser Benjamin was tevens gedurende 28 jaar bieleman van de (kleine?) Schutterij van Bronkhorst. Hij droeg dan een kurassiershelm of een soort feesthoed, een bijl (vandaar bieleman) en een soort clownspak. Tijdens het Schuttersfeest, begin september, moesten twee bielemannen de optocht voorgaan met danspasjes en gezang.

Asser Benjamin kreeg als vergoeding voor zijn optreden als bieleman f 1,- er jaar: omdat hij arm was en vele kindermondjes te voeden had.
Voorts is nog bekend dat de Aussens op de jamiem noraiem (Ontzagwekkende Dagen) in september: op Rosj Hasjana (Joods Nieuwjaar) en Jom Kippoer (Grote Verzoendag) naar de Brummense sjoel gingen met pikzwarte handen van het walnoten plukken. Later zou dispensatie verleend zijn om met sabbat met het veer over te steken naar de sjoel van Brummen. Officieel is dit nergens vastgelegd.
 

Het voormalige woonhuis van slager Asser Benjamin Aussen aan de Kasteelweg 1 in Bronhorst.
Foto: H.M. Somsen

Het is een vruchtbaar huwelijk, zij krijgen maar liefst 15 kinderen:

- Berenard Aussen * 12-2-1873 Bronkhorst, overleden 14-2-1873 Bronkhorst
- Meijer Aussen* 30-3-1874 Bronkhorst, ovl. 4-8-1899 Lho Seumawe, Atjeh.
- Bernard Aussen * 4-6-1875 Bronkhorst, overleden26-3-1943 Sobibor, trouwt Rosa Meijer* 14-12-1876 Richrath Dld.
- Michiel Aussen* 1-8-1876 Bronkhorst
- Mozes Aussen * 26-8-1878 Bronkhorst, overleden 6-9-1878 Bronkhorst
-Jeanette Aussen* 27-1-1880 Bronkhorst, woonde in Zelhem, ovl. Amsterdam
- Abraham Aussen* 14-1-1882 Bronkhorst, overleden 14-2-1888 Bronkhorst
- Mozes Aussen 2^e * 16-1-1883 Bronkhorst, overleden 5-6-1955 Doetinchem, slager, opleiding in Duitsland, trouwt Lina Winter.
- Levenloos kind, overleden 2-4-1884 Bronkhorst.
- Marianne Aussen* 27-4-1885 Bronkhorst
- Esther Aussen* 19-4-1886 Bronkhorst
- Simon Aussen* 20-10-1887 Bronkhorst, vermist sinds december 1942, was bankwerker in Brummen.
- Herman Aussen* 6-5-1890 Bronkhorst, bankwerker.

Asser en Sophia/Antje Aussen-Vroom ca. 1890. Foto: coll. Hans Kooger.

- Abraham Aussen 2^e 28-10-1891 Bronkhorst, trouwt 16-9-1919 met Hedwig Wolf * 7-3-1891 Duisburg Dld. 
- Jacob Aussen* ca. 1892 Bronkhorst, smid.

Van de 15 kinderen sterven er 4 op jonge leeftijd of worden levenloos geboren.

 Asser en Sophia/Antje ca. 1900 voor hun huisje in Bronkhorst. Foto: coll. Hans Kooger.

Asser Benjamin Asser temidden van zijn omvangrijk nageslacht voor zijn huisje in Bronkhorst. ca. 1920, zijn vrouw was reeds overleden. Foto: coll. Hans Kooger

Sophia/Antje Aussen–Vroom overlijdt op 2-4-1912 in Bronkhorst. Zij wordt begraven op het Joodse begraafplaats in Bronkhorst, aan het Manenveld. Foto grafsteen: H.M. Somsen	Haar man Asser Benjamin Asser overlijdt in Bronkhorst op 7-11-1932. Hij werd net als zijn vrouw begraven op de Joodse begraafplaats in Bronkhorst. Foto grafsteen: H.M. Somsen

 Opmaak voor www.oudhengelo.nl: H.M. Somsen