Ca. 1915. Foto van een schilderij. Bron H. Schuppers-Demming.

De ronde molen in Varssel met daarnaast het nieuwe molenaarshuis uit 1927.

De Ronde molen in Varssel

Op ongeveer het hoogste punt van de Varsselse Enk staat de molenromp van Hamovė, ingebouwd in een wirwar van bijgebouwen.

Door Hendrik Jansen, oud molenaar, met aanvullingen uit het Kadaster:

De molen van Varssel was in de 19e eeuw in gebruik door de Hengelose bakker H.J. Demming. Deze molen werd in opdracht van Rutger Tobias Snethlage gebouwd, het was een zogenaamde ‘korenmolen’  met daarbij twee huizen. Het kleinste huis zat vast aan de molen en het grotere huis stond er iets ten noorden van.

In 1864 verkochten de erfgenamen van de weduwe van Snethlage † 1849, de korenmolen en de beide huizen aan Bernard Demming.

Krantartikel 05-09-1871, ontvangen van H. Schuppers-Demming.

In 1871 brandde de korenmolen af en werd herbouwd door Bernard Demming. Deze nieuwe stenen windkorenmolen was een zogenaamde ‘paltrok bovenkruier’.

In 1875 sloopte Bernard Demming het kleine huis dat vast zat aan de molen. Het grotere vrijstaande huis verkocht hij aan Hendrik Braakhekke, de smid die het huis in 1880 sloopte.

Steven Gerhard Jansen, geboren in Steenderen, de vader van Hendrik Jansen,  kwam in 1891 vanuit Vorden bij Demming in de kost. Bij de molen had Demming destijds geen huis meer, wat tot gevolg had dat als er ‘s avonds of ‘s nachts wind opstak de oude vrouw Demming mijn vader wakker maakte en riep: ‘Steven Garrit, opstoan der is wind!’ en dan begon mijn vader aan een eenzame voettocht van vijf kilometer door hei en bosjes, door angstig duister. Vaak was na de tocht van een uur de wind alweer gaan liggen en kon hij, bij de molen aangekomen, meteen weer omkeren.

Steven Gerhard Jansen werd op 20 september 1894 ingeschreven in het er naast staande huis aan de  Varsselseweg 36, dit was dezelfde dag als waarop hij met Gerritje Harmsen in het huwelijk was getreden.

De windkorenmolen werd door Demming ca. 1893 verkocht aan deze Steven Gerhard Jansen, samen met een bijbehorend stuk weiland (perc. D1799 en D2008). Op dit stuk grond werd in 1897 een zogenaamde ‘stoommolen’ gebouwd. Met behulp van een petroleummotor kon er in dit ‘stoomhuusken’ worden gemalen als er geen wind was. Maar de motor weigerde nogal vaak.

In 1918 is de molen ontwiekt, zodat niet meer op windkracht kon worden gemalen. Pal naast de molen kwam een gebouwtje waarin een motor op antracietgas kwam voor aandrijving van het maalwerk. Later werd dit van een elektromotor voorzien. De molen is in 1922 omgezet in een maalderij.

In 1925, tijdens de stormramp in Borculo, vloog de kap van de molen. Deze viel een eind verder op de grond te pletter. De duiven die in de kap nestelden waren door de klap allemaal dood.

In 1925 werden de stoom- en windkorenmolen, erf en het woonhuis door Steven Gerhard Jansen verkocht aan zijn zoon Bernard Hendrik Jan Jansen, molenaar, winkelier en bakker.( perc. 1700 en 2008)

In deze periode werd het bij de molen staande woonhuis herbouwd.

In 1934 namen Hendrik Jansen en zijn vrouw Riek de bergplaats, het erf en de stoommolen van zijn broer over. ( perc. 2008) Bernard Hendrik Jan Jansen bleef eigenaar van de maalderij, windkorenmolen en erf. (perc. 1700)

Na 1945 is de molenbelt afgegraven omdat er niet meer met windkracht gemalen werd en de belt voor het kruien van de molen niet meer nodig was. Daardoor kwam er rondom de molen ruimte voor extra bergruimte voor veevoer e.d. De ruimte in de molenbelt vormde in de oorlogsjaren een uitstekende schuilgelegenheid. Er stonden allemaal stoelen in, en bij onraad kwamen ook enkele buurgezinnen snel schuilen. De baby’s liet men in de kinderwagen slapen, om ze gauw te kunnen vervoeren. Ieder had een kind op schoot als de VI’s overvlogen. Om meer schuilgelegenheid te hebben is bij de molen een compleet kippenhok in de grond gegraven. Toen deze enorme klus door de buurt geklaard was, was de oorlog ten einde.

Ca. 1963 werd door Bernard Hendrik Jan Jansen uit Varssel de maalderij en windkorenmolen met erf, verkocht aan de Coöperatieve Landbouwvereniging de Volharding, gevestigd te Hengelo Spalstraat 37.
Hendrik Jansen deed het zelfde met de bergplaats, erf en stoommolen.

Ca. 1970 stopten Hendrik en zijn vrouw Riek ook met hun winkel en verkochten het huis. (perc. 2277)

Bovenstaand verhaal van Hendrik Jansen is aangevuld met gegevens uit het Kadaster. De kadastrale registratie liep vaak zo’n twee jaar achter op de daadwerkelijke gebeurtenissen. Dit verklaart het verschil tussen de jaartallen in bovenstaande tekst en in onderstaand schema.  

Gegevens uit de kadastrale legger betreffende de molen en het woonhuis in Varssel. 
Bron J.D. Lettink.



De molen voor 1945 met molenbelt. Ansichtkaart uit de collectie van Johan van der Veen. 

    Ansichtkaart uit de collectie Stichting Levende Molens te Roosendaal. Afgestempeld in 1951. 

De molen met bijgebouwen.


Molenerf bij het molenaarshuis in Varssel.
Foto collectie Holtslag, verkregen via H. Schuppers-Demming.

1963 Gezicht op de molen in Varssel. Foto W. Luimes.

Rondom deze molen worden in de maand mei wegraces gehouden op een stratencircuit. Deze wegraces worden georganiseerd door de Hengelose auto en motorsport vereniging Hamove. De vereniging zetelt in deze molenromp en bijgebouwen.

 De molen in 2008. Het hoofdkwartier van de motorclub Hamove.

De molen tegenwoordig in het landschap
 

Bron: Achterhoekse uithoekjes, 21 maart 1987, tekst H. Harmsen, aanvulling H.M. Somsen en H. Schuppers-Demming en J.D. Lettink

Artikel geplaatst door H.M. Somsen.
Laatst bijgewerkt: 03-07-2020