Gemeentehuis met veldwachter.
Gebeurtenissen tijdens Tweede Wereldoorlog uit het oude gemeentearchief van Hengelo (Gld)
Dit verhaal is al eerder verschenen op de website:www.oldhengel.nl
Ten aanzien van NSB-ers: Uit Collectie Morsink:
* proces-verbaal tegen NSB-ers wegens demonstraties
Dinsdag 14 januari 1941, 15.30 uur: veldwachter A. Bakker betrapte A. Schouten en G.J. Schierboom uit Zelhem. Ze wilden aanplakbiljetten opplakken in de tuin van het gemeentehuis zonder toestemming. "Alles voor het vaderland. Sluit U aan bij de W.A." en meer van die leuzen. Ze beweerden geen vergunning nodig te hebben. "Wij hebben de Burgemeester te spreken gevraagd, maar die is voor ons niet te spreken. U kunt die aanplakbiljetten wel verwijderen, maar daar hoort U meer over. Wij halen die biljetten er niet af."
* Stuk 20: Plotseling vertrek NSB-ers op 5-9-1944
In de namiddag van 5/9 vertrokken plotseling diverse NSB-ers richting Doetinchem. Ze namen alleen het allernoodzakelijkste mee. Op dat moment wist niemand de reden. Later bleek dat zij in uiterste paniek hadden gereageerd op verwarrende berichten over komende geallieerde troepen. Helaas bleken deze berichten foutief. De dag werd bekend als Dolle Dinsdag.
Uit Hengelo vertrokken onderstaande personen:
1. C.A. Bode, geb. 1889 Vlissingen, woonde Spalstraat 9 (voorheen Joodse fam. Jacobs)
2. F.W. Bode-Baars, geb. 1890 Scherpenzeel, idem
3. Jan Bosch, geb. 10-3-1896 Warnsveld, E6 (Noordink later in brand gestoken)
4. echtgenote Dina F.T. Bosch-ter Heurne, geb. 19-04-1906 Bocholt, idem
5. zoon Hendrik Jan Bosch, geb. 26-2-1927 Warnsveld, idem
6. dochter Gerritjen Bosch, geb. 21-11-1931 Warnsveld, idem
7. dochter Johanna H. Bosch, geb. 6-7-1937 Hengelo G., idem
8. Gerrit Hesselink, geb. 31-10-1881 Hengelo G., Vordenscheweg 33.
9. echtgenote Johanna Hesselink-Wenneker, geb. 27-9-1885 Hengelo G., idem
10. zoon Gerrit Hesselink, geb. 12-5-1912 Hengelo G., idem
11. Lambertus Klein Haneveld, geb. 9-6-1897 Vorden, Vordenscheweg 8 (waar eerder
Joden Jacob Philips en Jaap Meyers woonden).
12. echtgenote Johanna Alb. Klein Haneveld-Dommerholt, geb. 23-02-1903 Zelhem, idem
13. zoon Marius Johan Klein Haneveld, 2-8-1930 Zelhem, idem
14. zoon Gerrit Johan Klein Haneveld, 14-6-1939 Zelhem, idem
15. zoon Lambartus Klein Haneveld, 3-8-1942 Zelhem, idem.
Deze beruchte landwachter (Pa althans) woonde dus in 1942 nog in Zelhem.
16. schoonvader van 11. Hendrik Dommerholt, geb. 22-4-1877 Vorden, idem.
17. zoon van 16, broer van 12, Hermanus Lamb. Dommerholt, geb. 3-8-1907 Zelhem. idem.
Er was ook nog zoon Willem Kl. Haneveld, geb. 27-1-1926. Niet genoemd bij vluchtende NSB-ers.
Wel aanwezig bij doodschieten Vennegoor.
18. Gerrit Hendrik Sanderman, geb. 26-12-1892 Markelo. Banninkstraat 21
19. echtgenote Hendrika Sanderman-Denkers, 19-08-1893, Hengelo G. idem
20. dochter Gezina Ger. Sanderman, 5-2-1921 Hengelo G., idem
21. Jan Schaap, geb. 29-12-1904 Nieuwer-Amstel, Spalstraat 7 (woonde eerder fam. Jacobs)
22. echtgenote Reintje Schaap-van der Molen, geb. 9-7-1912 Wonseradeel, idem
23. dochter Johannes Bernard Schaap, geb. 7-9-1943 Amsterdam, idem
24. Gradus Wesselink, geb. 12-1-1888 Vorden, D111 (Bekveld)
25. echtgenote Derkjen Joh. Wesselink-Eggink, geb. 16-10-1885, idem
26. dochter Grada Johanna Wesselink, geb. 21-4-1917 Hengelo, idem
27. Hermanus Kasper van Ritbergen, geb. 12-021908, Harderwijk, Spalstraat 7 (ook al)
28. echtgenote Christina Hendrika van Ritbergen-van Vree 4-4-08, Amsterdam, idem, kinderen:
29. M.C. van Ritbergen, 21-2-1930 Den Helder, idem
30. H.K. van Ritbergen, 31-5-1932 Den Helder, idem
31. L.M. van Ritbergen, 2-11-1939 Den Helder, idem
32. H. van Ritbergen, 1-2-1942 Den Helder, idem
33. R. van Ritbergen, 12-5-1944 Hengelo G., idem
34. Johan Martinus van den Berg 12-7-1886, Amsterdam, idem
35. echtgenote Agnes Emma van den Berg-Dennen, 17-3-1894 Recklinghausen, idem, kinderen:
36. L.E. van den Berg 3-1-1928 Amsterdam, idem
37. J.C.A. van den Berg 21-9-1930 Den Helder, idem
Dus op dit adres 3 families (Schaap, Van Ritbergen en Van den Berg, in totaal 14 personen!!
38. Elsken Zwemmem geb. 29-6-1932 Hilversum, Spalstraat 9 (bij familie Bode, zie nrs. 1 en 2.)
39. J.A. Klein Selle-Hagens, geb. 12-1-1922 Ruurlo, Veemarktstraat 2 (eerder Joodse familie Philips)
Zij was echtgenote van Klein Selle, een Hollands SS-er (uit Ruurlo)
40. kind L.R.J. Klein Selle, geb. 14-11-43 Hengelo, idem
41. Hindrikje Cazemir, geb. 8-6-1891 Roden (Drente), Vordenscheweg 13 (of 23)
Op 7/9 keerde familie Hesselink terug (enige echte Hengeloers), nrs. 8-9-10.
Op 9/9 nrs. 11-17, 18-20, 39-40 (families Klein Haneveld, Sanderman en Klein Selle).
Op 16/9 ook nr. 27 terug (van Ritbergen).
17/9 en 18/9 1944 teruggekeerde NSB-ers weer vertrokken op familie Hesselink na.
De families onder nr. 1 en 2 (Bode), 21-23 (Schaap), 27-33 (Van Ritbergen), 34-37 (Van den Berg) en 38 (Zwemmen) waren geëvacueerd of door toedoen van J.H. Alfers hier naar toe gehaald.
Alfers was een Rijksduitser (in Nederland wonende Duitser) die smid was in Varssel (Veldhoek), F108.
Hij had woningen van families Jacobs en anderen verdeeld.
* Overzicht NSB-Personeel ter secretarie tijdens de bezetting sept.'44 - april '45.
- Alphons Bouwman, geb. te Pijflijk, gem. Druten, 31-8-1894; burgemeester van Budel.
Tot wrnd. burgemeester van Hengelo benoemd 15-2-1945; Hofstr.3
Geschorst per 1-4-1945 door het Militair Gezag.
- Herman Bovenkerk
- JJ Breunisse, Ruurloseweg 20. Uit Gorinchem. plaatsverv. hoofd dienst Evacuatie.
- V.M. van Eck (Huize het Hof. Korte Hofstraat), secr. Ir.J.Schaaf.
- P.J. Goedvree, Vordenseweg 44 a.t.s.
- FJT Haggenberg, geb. 18-12-22, Spalstraat 31
- HW Herberts NSB-ambtenaar belast met huis- en straatcontrole voor Evacuatie.
- L. Jacobi, ambtenaar belast met administratie van evacue's en vluchtelingen.
- N.J.M. Janssens, wrnd. ontvanger, lid NSB en part. secr. A.Bouwman.
Rapport 11-3-45 over J. Visser, Hofstraat 3. NSB-bmr.sept '44-febr.1945
Had spullen ter waarde van ƒ35.000 meegenomen bij zijn vertrek naar Wisch. Tapijten, antiek, schilderijen, servies, peluws, bedden, linnengoed, kelderinventaris, levensmiddelen.
Was met DKW en eigen koffer naar Hengelo gekomen.
Alphons Bouwman, wrnd burgemeester en Ir. J. Schaaf wrnd. secretaris
Geeft eigenaardig beeld en inzicht van de opvatting van de functie van burgemeester:
20/3: Bouwman zelf had woning in zeer wanordelijke conditie aangetroffen en vermoedde dat nogal wat was verdwenen.
(brief aan NSB-commissaris der koningin Honders in Lochem).
23/3 Honders: had het over "kameraad Visser".
Visser per 17 febr. 1945 naar Wisch. 12-7-1945 in bewaring in Hengelo. Kreeg ontslag.
* 46-2 Zuivering gemeentepersoneel.
11-05-1945 Brief burgem. Van Hoogstraten aan waarnemend CvdK:
verschillende personen in gemeentedienst voor schorsing of staking op grond van Zuiveringsbesluit in aanmerking.
Twee personen al langer in dienst: Marktmeester A. Lebbink en werkman op arbeidsovereenkomst
H. Garritsen. Traden in dienst nadat op 19 en 21 sept. 1944 bmr., secr., en personeel onderdoken. Beiden kort voor bevrijding hun post weer verlaten.
Deze twee vermoedelijk schorsing en staking, overigen alle schorsing:
J. Visser bmr, in dienst 23-09-1944
A. Bouwman bmr, 18-02-1945
J. Schaaf secr. + ambtenaar burgerl. stand, 23-09-1944
L.Jacobi ambt. belasting evacuatie en vluchtelingen 10-10-1944
J.W. Breunisse plaatsvervangend hoofd dienst evacuatie 22-11-1944
A. Lebbink marktmeester
J.W. Herberts ambtenaar huis- en straatcontrole 22-11-1944
V.M. van Eck ambtenaar 23-09-1944
Goedvree ambtenaar ter secr. 23-09-1944
N.J.M. Janssens wrnd. ontvanger 19-03-1945
W. van Ommeren ambtenaar ter secr. 23-09-1944
mej. J. Meyerink typiste 8-1-1945
3 stakingsbevelen per 11-06-1945:
J.J. van der Peyl
G.J. Houtman gemeentearbeider, geb. 05-03-1905 Apeldoorn
T.C. van Soest, veearts
1.1 schorsingen
A. Lebbink, H. Garritsen, mej. J. Meyerink uit Westervoort, W. van Ommeren, N.J.M. Janssens,
J. Visser, L. Jacobi, H.W. Herberts, P.J. Goedvree, V.M. van Eck, J.J. Breunisse.
Tevens geschorst J. Schaaf en E.C.J.M. van Kemenade; waren gedetineerd in jeugdgevangenis.
(Brief Commandant Militair Gezag district Zutphen Luitenant-Kolonel Ir. W.J.H. Graaf van Limburg Stirum)
16-6 Lebbink en Garritsen in jeugdgevangenis. 31/3 hun post verlaten. Schorsing per 1/4)
31-5-1946 T.C. van Soest, gestaakt m.i.v. 1-6-45.
H. Garritsen, geb. 5-12-1882 (8-6-1945), A. Lebbink (8-6-1945)
30-7-1946 Aan Hoofd Bewarings- en Verblijfskamp te Wezep. Besluit A. Lebbink ontslag als marktmeester.
J. Schaaf in kamp Harskamp ontslag.
P.J. Goedvree kamp Harderwijk.
Artikel geplaatst door: H.M. Somsen, nov,2018