19e EEUW

Eerder gepubliceerd op de website: www.oldhengel.nl 

De moordaanslag op notaris Ghym

Door Eddy Geurtsen.
Dit verhaal is ook verschenen in de Olde Kaste het blad van de Oudheidkundige Vereniging Hengelo.

Lodewijk August Ghym was notaris in Hengelo van 1822 tot 1875. Hij werd geboren in 1791 in ’s Heerenberg. In 1822 kwam hij naar Hengelo, betrok een kamer bij Geertruida Westerholt, waar hij zijn praktijk als notaris begon. In 1835 vetrok zijn hospita naar Zutphen. De koopman Salomon Fortuin werd de nieuwe bewoner, zodat Ghym moest verhuizen. Hij huurde een paar kamers bij de familie Willinck aan de latere Spalstraat, huisnummer Dorp 20. De familie Willinck bestond uit vijf gezusters, desondanks woonde de ongehuwde Lodewijk geheel zelfstandig. Hij had wel een inwonende dienstmeid, Theodora Beunk uit Hengelo.

Geleidelijk raakte de notaris in betere doen. In juni 1846 schoof hij met zijn huishoudster een deur op naar Dorp 19, later werd dit Dorp 1, het nog steeds bestaande pand Dorpzicht aan de Spalstraat. Hij kocht dit huis van de burgemeester Wilt Adriaan Wilbrenninck, die naar het kasteel ’t Averenck verhuisde. Ghym bleef hier tot zijn dood wonen. Op 1 mei 1852 kwam Catharina Sonders in dienst als huishoudster en zij zou hem bijna twintig jaar trouw blijven. Theodora Beunk vertrok omstreeks 1860, waarna enkele meisjes van een jaar of twaalf voor korte tijd dienstmeid waren. 

Ghym begon op jonge leeftijd als notaris in Hengelo (31 jaar) en zou dat tot op hoge leeftijd blijven. Op de leeftijd van 76 jaar, tegenwoordig zou men al geruime tijd zijn gestopt met werken, sloeg het noodlot toe. Op de avond van zondag 12 mei 1867 werd er aangebeld bij de notaris. Catharina deed open en zag een man op de stoep staan die haar baas wilde spreken over zaken. In de Zutphense Courant stond een verslag van het vervolg:

Na afloop van ’t gesprek hoorde dienstmeid, hoe haar heer zelf den persoon uitliet, terwijl deze zeide: Ik zal dan maandag terugkomen. Dadelijk daarop vernam zij echter ook een steunen en een val. De bezoeker had, zoo als later bleek, den heer Ghym, toen deze hem de deur wilde openen, met een klompenmakersboormes eerst zwaar aan het hoofd verwond, en toen hij daarop bewusteloos nederviel, nog zulk een zwaren slag op den arm toegebragt, dat deze gebroken is. Toen de meid nu toeschoot om te zien en haren meester te helpem, werd ook zij door den persoon aangegrepen, die haar met zijn mes twee sneden in het aangezigt op de hoogte van den mond toebragt, zoodat letterlijk de tanden met het vlees zijn uitgesneden.

Nog diezelfde avond werd er door de burgemeester Mossel een bode naar Zutphen gezonden met een boodschap voor de officier van Justitie:

Ik haast mij U Edelachtbare te rapporteren dat hedenavond circa tien uren eene poging tot moord is gepleegd op den notaris L.A. Ghym en diens huishoudster Catharina Sanders door eenen onbekenden persoon ten zijnen kantore zich aangemeld hebbende om hem over zaken te spreken, bij welke gelegenheid de dader gedachte personen zware wonden heeft toegebragt.

In afwachting der overkomst der Justitie, om gezegd feit te instrueren zal de politie alles in het werk stellen om de dader zoo mogelijk te ontdekken.

Moge de Justitie onverhoopt in deze persoonlijk geen onderzoek verlangen in te stellen, zal het mij aangenaam zijn door brenger dezes hiervan in wetenschap te worden gesteld.

Justitie stelde snel een onderzoek in. Daags na de aanslag zette de offier van justitie in een brief aan Mossel de feiten op een rijtje:

Hoe meer ik over de zaak denk, hoe meer ik vermoed dat de dader van een aanslag op den notaris Ghym in Hengelo of omstreken moet wonen. Dit temeer dunkt mij uit zijn bekendheid met de plaats, en ook uit zijn gesprek met den notaris over een stuk grond, en zijn opgaaf aan de meid dat zij hem wel een sin de R.C. kerk zou gezien hebben. Ik verzoek U den notaris nog eens te vragen wat hij heeft opgegeven omtrent de ligging en den eigenaar van het stuk land dat hij zeide te willen koopen. Uit die opgave welke m.i. in allen deelen nauwekeurig bijzondere bekendheid met de ligging van dat stuk land aanduidt, wijst mij dat men daar in den buurt den dader moet zoeken. Hij moet dus m.i. op den Keienborg of daaromtrent wonen, daar hij anders met die streek niet zoo goed bekend kan zijn. Uwes gelieve de politie ook op die omstandigheid opmerkzaam te maken, en naar aanleiding daarvan het onderzoek met de meeste activiteit voort te zetten. Laten de veldwachters daar in de plaats bij alle klompenmakers rondgaan of zij iets verdachts kunnen vinden.

Kennelijk was de notaris of nog niet goed aanspreekbaar, of hij wist zich niet veel meer van het geval te herinneren of hij had de dader niet gekend.

Het onderzoek leidde daarna snel tot resultaten, zo meldde de Zutphense Courant enige dagen later:

In den nacht van woensdag op donderdag is de vermoedelijke dader van de moordaanslag op den notaris te Hengelo en zijne huishoudster, in Oenen onder Epe, door den brig.maj.tit. A.C. Groenendaal gevat en gevankelijk naar hier getransporteerd. Gisteren is hij ter confrontatie naar Hengelo vervoerd. Hij ontkent alle schuld aan de misdaad, doch naar wij vernemen, hebben zijne slagtoffers hem herkend en bestaan er ook verder zeer gegronde vermoedens, dat hij de ware schuldige is. De gevangene is de persoon van W.H., klompenmaker, onder de gemeente Hengelo, hij is gehuwd en vader van twee kinderen.

Bij het onderzoek waren twee voorwerpen door de veldwachters gevonden. De burgemeester berichtte aan de officier van justitie:

Bij deze heb ik de eer U Edelachtbare in te zenden een door mij opgemaakt relaas wegens gedane opname ten huize van Willem Hanekamp te Hengelo tot ontdekking des misdrijfs gepleegd ten huize van den notaris Ghym alhier.

De bewijsstukken, bestaande uit een met bloed bevlekte kiel en een bebloed mes, werden naar de Griffie van de rechtbank overgebracht.

De notaris was op 27 juni nog niet in staat om naar Arnhem te reizen, omdat hij zijn armen nog niet kon gebruiken Catharina was toen al wel weer opgeknapt. Zij vertrok vier jaar later naar Vorden.

Naar de moordenaar is nog een bosje vernoemd aan de Hummelosche- Enschedesche Kunstweg, midden tussen de Brouwersmolen en Eulink’s handwijzer. In september werd uitspraak gedaan voor de rechtbank:

Zutphense Courant 14 september 1867: Gisteren is door het Provinciaal Gerechtshof te Arnhem behandeld en uitspraak gedaan in de zaak van Willem Hanekamp, beschuldigd van poging tot moord op den notaris Ghijm te Hengelo en diens huishoudster. De beschuldigde erkende de misdaad te hebben gepleegd. Het O.M. eischte eene tuchthuis­straf van 26 jaren en 8 maanden. Het hof heeft hem veroordeeld tot 20 jaren tuchthuisstraf.

De notaris is nog niet geheel hersteld, hij draagt de regter­hand nog steeds in een doek en kan nog niet schrijven. De huishoudster heeft een groot deel der tandkas verloren, doch kan weder duidelijk en zeer verstaanbaar spreken. De veroordeelde betoonde groote onverschilligheid.

Overigens betwijfel ik of de notaris wel erg geliefd was in Hengelo, want heel veel Hengelose zaken (‘verkopingen’) in die tijd werden door notarissen uit de omgeving afgehandeld.

Lodewijk August Ghym overleed op 6 februari 1875, en was tot die datum notaris en woonachtig op Dorpzicht.